HISTORIA MARIAWITYZMU
Kościół Mariawitów to katolickie, polskie wyznanie powstałe na przełomie XIX i XX w. pod wpływem objawienia otrzymanego w 1893 r. przez rzymskokatolicką zakonnicę, Feliksę Magdalenę Kozłowską, siostrę M. Franciszkę (1862-1921). Nazwa „mariawita" pochodzi od łacińskich słów „Mariae vita (imitans)" – „(naśladujący) życie Maryi", od zalecanego wiernym życia w pokorze, miłości bliźniego i zgodnie z wolą Bożą.
Według objawienia Chrystus wskazał nieustającą adorację Przenajświętszego Sakramentu i wzywanie pomocy Matki Bożej jako akt Miłosierdzia Bożego dla odnowy moralnej wiernych i duchowieństwa. Opowiadający się za tym objawieniem księża utworzyli Zgromadzenie Kapłanów Mariawitów.
Kapłani mariawici, w większości wykształcona elita ówczesnego duchowieństwa polskiego, prowadzili w parafiach ożywioną pracę duszpasterską. Ich starania w kraju i Stolicy Apostolskiej o zatwierdzenie ruchu mariawickiego jako misyjnych zgromadzeń w Kościele Rzymskokatolickim nie przyniosły oczekiwanego rezultatu.
W 1904 r. Kongregacja św. Oficjum (obecnie Kongregacja Doktryny Wiary) nakazała rozwiązanie Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów, a w 1906 r. papież Pius X podtrzymał to orzeczenie oraz ekskomunikował imiennie siostrę M. Franciszkę Kozłowską i ks. Jana Kowalskiego (imiona zakonne – Maria Michał), Ministra Generalnego zgromadzenia. Wówczas mariawici utworzyli autonomiczny Kościół, niezależny od Stolicy Apostolskiej. W 1909-1910 trzej księża mariawiccy (w tym ks. Jan Kowalski) otrzymali sakrę biskupią od biskupów Kościoła Starokatolickiego w Holandii, a Kościół Mariawitów przyjęto do Unii Utrechckiej Kościołów Starokatolickich (członkowstwo zawieszono w 1924 r.).
Od początku konfesyjnego wyodrębnienia kapłani mariawiccy organizowali w parafiach działalność oświatową i charytatywną, tworząc szkoły, ochronki (przedszkola), czytelnie, zakłady rękodzielnicze, domy starców i związki wspomagania ubogich.
Innowacje wprowadzone przez zwierzchnika Kościoła, arcybiskupa M. Michała Kowalskiego po śmierci M. Franciszki Kozłowskiej (1921), zwłaszcza zniesienie celibatu i wprowadzenie kapłaństwa kobiet, spowodowały rozłam ruchu mariawickiego w 1935 r. na dwa Kościoły: Starokatolicki Mariawitów oraz Katolicki Mariawitów.
Kościół Starokatolicki Mariawitów z siedzibą władz w Płocku ma około 30 tysięcy wiernych w 3 diecezjach w Polsce, najwięcej w woj. mazowieckim i łódzkim, oraz w Prowincji Francuskiej. Duchowni kształcą się w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Podstawę doktrynalną Kościoła Starokatolickiego Mariawitów stanowi Pismo św., dogmaty ustanowione do rozłamu chrześcijaństwa w 1054 r., tradycja Kościoła Powszechnego określona na pierwszych siedmiu soborach oraz objawienia siostry M. Franciszki Kozłowskiej. (Zobacz też podstawowe zasady wiary Kościoła).
Kościół Starokatolicki Mariawitów jest członkiem Polskiej Rady Ekumenicznej, Konferencji Kościołów Europejskich i Światowej Rady Kościołów. W latach 1997-2011 miał miejsce dialog ekumeniczny z Kościołem Rzymskokatolickim. W 2000 r. Kościół Rzymskokatolicki oraz Kościół Starokatolicki Mariawitów i pięć innych Kościołów należących do Polskiej Rady Ekumenicznej podpisały wspólną deklarację o wzajemnym uznawaniu chrztu świętego. Kościół Starokatolicki Mariawitów od kilku lat prowadzi również dialog teologiczny z Unią Utrechcką.
Kościół Katolicki Mariawitów ma siedzibę w Felicjanowie koło Płocka. Kierujący nim arcybiskup Kowalski zginął w 1942 r w niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau. Obecnie liczy około 2 tysięcy wiernych, a duchowieństwo w większości stanowią kobiety, kobietą jest też jego zwierzchniczka, siostra biskupka Beatrycze Szulgowicz.
Stan prawny obu Kościołów: Starokatolickiego Mariawitów i Katolickiego Mariawitów regulują ustawy z 1997 r. o stosunku Państwa do tych Kościołów (Dz. U. Nr 41, poz. 253 i 252 z późniejszymi zmianami).
Wielu badaczy mariawityzmu podkreśla pionierstwo mariawitów we wprowadzeniu już w pierwszych latach XX w. języka polskiego do liturgii, częstej Komunii św. i innych zmian, które w Kościele Rzymskokatolickim nastąpiły dopiero w następstwie Soboru Watykańskiego II.
Stanisław Rybak
Literatura:
- K. Mazur „Mariawityzm w Polsce”, Kraków 1991 r.
- A. J. Papierowski „Geneza mariawityzmu jako ruchu religijnego i społecznego” [w] "Notatki Płockie", Towarzystwo Naukowe Płockie 1997 r., nr 2 i 3.
- S. Rybak „Mariawityzm. Studium historyczne”, Warszawa 1992 r.